Fairtrade to nie jest przysługa

Z jakimi problemami mierzą się farmerzy uprawiający kawę? Co Fairtrade znaczy dla rolników? Z okazji Dnia Kawy obchodzonego w Polsce 29 września zapraszamy w odwiedziny do brazylijskiej kooperatywy COOMAP.

29 września w Polsce obchodzimy Międzynarodowy Dzień Kawy. Z tej okazji warto przyjrzeć się, jak wygląda sytuacja rolników uprawiających kawowce oraz jak kształtuje się przyszłość kawy.

Sprawdź, gdzie kupić kawę z certyfikatem Fairtrade >

Fot: Santiago Engelhardt / Fairtrade

Przyszłość kawy w czarnych barwach

Tereny, na których uprawia się kawę, należą do najbardziej bioróżnorodnych ekosystemów na świecie. Bioróżnorodność ta jest jednak zagrożona, ponieważ zmiany klimatyczne wypychają farmy kawy na nowe obszary, co prowadzi do wylesiania i utraty wielu gatunków roślin oraz zwierząt. Przewiduje się, że do 2050 r. główne kraje produkujące kawę stracą 30-60% gruntów nadających się do uprawy kawy. Standardy środowiskowe Fairtrade określają zasady rolnictwa przyjaznego dla lokalnego środowiska, a szkolenia dla farmerów uczą ich jak dostosowywać swoje uprawy do zmieniającego się klimatu.

95% plantacji kawy to małe gospodarstwa o powierzchni do 5 ha. Drobni rolnicy odpowiadają nawet za trzy czwarte produkcji kawy na świecie. To właśnie z takimi plantatorami współpracuje system Fairtrade.

Rozmowa z przedstawicielem brazylijskiej kooperatywy kawowej

Rafael Furtado Fonseca jest menedżerem ds. eksportu w spółdzielni rolniczej COOMAP, która zrzesza rolników uprawiających kawę na zasadach Fairtrade. Zapytaliśmy go o kilka ważnych kwestii, które dotyczą uprawy kawy. Obecnie Brazylia jest największym producentem kawy na świecie, odpowiadając za blisko 40% udziału na rynku.

Jaką kawę uprawiają rolnicy z kooperatywy COOMAP?
Rafael Furtado Fonseca: COOMAP to brazylijska spółdzielnia skupiająca się na produkcji kawy arabiki w południowym stanie Minas Gerais, który jest największym regionem produkującym kawę na świecie. Prawie wszyscy nasi członkowie, bo 98% z nich, mieszka w miasteczku o nazwie Paraguaçu. Tam właśnie mieści się nasza spółdzielnia i stąd są nasi członkowie.

Jakie problemy mają obecnie rolnicy uprawiający kawowce? Z jakimi wyzwaniami wiąże się uprawa kawy?
Bycie producentem kawy to jak posiadanie fabryki bez dachu czy ścian. Fabryki na świeżym powietrzu. Jesteśmy zatem naprawdę narażeni na warunki pogodowe i zmiany klimatyczne. Na przykład dwa czy trzy lata temu padliśmy ofiarą fali mrozów, który spowodował ogromne szkody, ale jeszcze przedtem przez dwa lata doświadczyliśmy bardzo dotkliwej suszy, która miała ogromny wpływ na produkcję. Ze względu na zmiany klimatyczne anomalie pogodowe występują coraz częściej. Co więcej, jesteśmy również bardzo narażeni na zmiany cenowe na rynku. Czasami więc cena kawy jest tak niska, że nie pokrywa nawet kosztów produkcji. Zasadniczo uważam, że są to główne wyzwania stojące przed naszymi członkami. Nadal mamy inne, takie jak sukcesja rodzinna, jak odnawianie drzew kawowych i inne, ale są to wyzwania, którym jesteśmy w stanie sprostać. Powiedziałbym, że pogoda i zmiany klimatyczne to najpoważniejsze problemy, przed którymi stoimy.

Co chciałbyś powiedzieć Polkom i Polakom, którzy lubią pić kawę?
Chciałbym powiedzieć polskim konsumentom, że za każdym razem, gdy piją kawę z certyfikatem Fairtrade, mogą być pewni, że ta sama radość i zadowolenie, jakie odczuwają pijąc dobry produkt, odczuwają również producenci owej kawy, ponieważ mają szansę na godne i uczciwe życie. Mają szansę na stabilizację i rozwój. Mają godną pracę, mają godziwe płace, mają sprawiedliwy system handlu, mają niezbędne przeszkolenie, a ich dzieci chodzą do szkoły. Zatem dobrze sobie radzą w życiu. Dlatego uważam, że jest to rozwiązanie idealne, ponieważ konsumenci mają dobry produkt, a jednocześnie mogą się cieszyć, że po drugiej stronie, na początku łańcucha dostaw, plantatorom również niczego nie brakuje, a co za tym idzie – są szczęśliwi i usatysfakcjonowani.

Czy Fairtrade rzeczywiście spełnia swoje zadanie? Jak oceniasz zdobycie certyfikacji przez spółdzielnię COOMAP i co to oznacza dla samych rolników oraz społeczności lokalnej?
Jesteśmy naprawdę zadowoleni, że jesteśmy częścią Fairtrade, ponieważ to świetne narzędzie do rozwiązywania tych problemów. Organizacja Fairtrade martwi się zmianami środowiskowymi, problemami ekologicznymi, takimi jak zmiana klimatu. Fairtrade to jedyny certyfikat, który uwzględnia aspekt społeczny handlu. To jedyny certyfikat, który naprawdę bierze pod uwagę producentów. Jesteśmy naprawdę szczęśliwi, że możemy być jego częścią, ponieważ wywarło to bardzo pozytywny wpływ na naszą społeczność. Jeśli ktoś odwiedziłby nasze miasteczko, gdzie, jak już wspomniałem wcześniej, mieszka 98% naszych członków, to zobaczyłby, jak poprawił się tam standard życia i to dzięki Fairtrade. Ze względu na powiązane z nim liczne projekty społeczne, ekologiczne, edukacyjne czy pomoc techniczną. Wszystko to oferuje naszej społeczności Fairtrade. Dodatkowo dzięki premii Fairtrade i polityce cen minimalnych jesteśmy w stanie zaoferować przyzwoitą cenę członkom naszej spółdzielni. Dzięki temu nasi rolnicy cieszą się znacznie lepszą jakością życia. Zatem bez wahania podpisuję się pod stwierdzeniem, że Fairtrade naprawdę wywiera ogromny wpływ na pochodzenie produktów, zwłaszcza w naszym przypadku.

Dlaczego firmy kawowe powinny dołączać do systemu certyfikacji? Czy Fairtrade oferuje jakieś korzyści także dla biznesu?
Powiedziałbym firmom i kupcom, że oczywiście powinni kupować naszą kawę, ale nie dlatego, że wyświadczają nam tym przysługę – nie chcemy otrzymać niczego w prezencie – ale dlatego, że kryje się za tym profesjonalna organizacja. Eksportujemy kawę od około siedmiu lat. Nie mamy opóźnień w dostawach. Jakość jest zawsze taka, jak w kontrakcie. Ponadto oferujemy pełną identyfikowalność. Na naszym obszarze nie występuje wylesianie. Jesteśmy w stanie udzielić wszelkich informacji o gospodarstwie produkującym każdy worek kawy. Jesteśmy w pełni profesjonalną organizacją. To dobry system i sprawdzony sposób na zadbanie o cały łańcuch dostaw. Mamy wieloletnich partnerów. Rozumiemy to wszystko i z przekonaniem gwarantujemy, że ten system będzie działał na korzyść tych, którzy zdecydują się na zakup kawy z naszej spółdzielni. Dlaczego? Mamy na poparcie naszych słów dobre wyniki i możemy pochwalić się profesjonalną organizacją pracy. W związku z tym nie jest to przysługa. Szukamy długoterminowej współpracy i jesteśmy pewni, że partnerstwo z nami naprawdę będzie tego warte.

Rozmowa została przeprowadzona podczas cuppingu i spotkania z brazylijskimi rolnikami zorganizowanego przez Ambasadę Brazylii w Warszawie. Na zdjęciu od prawej: Paulina Dziedzic (Fairtrade Polska), Rafael Furtado Fonseca (COOMAP), Michał Bryda-Przybyszewski (Fairtrade Polska).

Jak działa Fairtrade?

872 916 rolników i rolniczek na całym świecie uprawia kawę na zasadach Fairtrade. W systemie Fairtrade obowiązuje cena minimalna, dzięki której rolnicy uprawiający kawę otrzymują uczciwą cenę za ziarna, nawet gdy cena rynkowa spada poniżej kosztów produkcji. Oprócz tego spółdzielnie rolnicze otrzymują premię Fairtrade za każdą tonę sprzedanych ziaren z certyfikatem. Rolnicy zrzeszeni w takiej spółdzielni wspólnie decydują na co przeznaczyć zgromadzone środki. Premię Fairtrade inwestują w rozwój swoich gospodarstw, kupują sprzęty rolnicze, ale również finansują projekty służące całej społeczności lokalnej, np. remontując szkoły, budując przychodnie lub doprowadzając czystą wodę. W 2021 kooperatywy rolnicze zajmujące się uprawą kawy otrzymały 82 332 193 euro w ramach premii Fairtrade.

Zdjęcie wyróżniające: Rolnik uprawiający kawę na zasadach Fairtrade, kooperatywa COOMAP, Brazylia. Fot: Santiago Engelhardt / Fairtrade