Dla ludzi, dla planety

Co to jest Fairtrade?

Fairtrade to sprawiedliwsze warunki handlowe dla rolników z krajów Ameryki Łacińskiej, Afryki, Azji i Oceanii.

Fairtrade to nie tylko certyfikat umieszczany na produktach – za znakiem FAIRTRADE stoją konkretne działania na rzecz społeczności rolniczych w krajach globalnego Południa. Standardy Fairtrade określają kwestie społeczne, takie jak respektowanie praw pracowniczych, zakaz pracy dzieci czy równouprawnienie kobiet, a także kwestie środowiskowe, które kładą nacisk na to, by produkcja odbywała się w sposób przyjazny dla planety.

Wybieranie produktów ze znakiem FAIRTRADE podczas zakupów to prosty i sprawdzony sposób, by współtworzyć bardziej sprawiedliwy i zrównoważony świat.

Po co jest Fairtrade?

Mimo że drobni producenci rolni to niezbędne ogniwa światowych łańcuchów dostaw żywności i odzieży, to znajdują się oni w grupie najuboższych ludzi na świecie. Często zmuszeni są sprzedawać plony po bardzo niskich cenach, które nie pokrywają kosztów produkcji, wskutek czego wpadają w spiralę ubóstwa. Pomimo pracy nie są w stanie zaspokoić podstawowych potrzeb swoich rodzin. Ich sytuacji nie poprawia fakt, że najczęściej żyją w społecznościach o słabych lub nieistniejących zabezpieczeniach socjalnych, bez opieki zdrowotnej, bez dostępu do czystej wody i bez odpowiednich warunków mieszkaniowych.

Na domiar złego, zmagają się z wpływem zmian klimatu na jakość i wydajność produkcji. Coraz mniej przewidywalne zmiany wzorców pogodowych, ulewne deszcze, długotrwałe susze, postępujące pustynnienie i gwałtowne wichury potrafią zniweczyć efekt wielu miesięcy pracy. W cieplejszych i bardziej wilgotnych warunkach trudniej walczyć z chorobami roślin, które powodują m.in. zanik owocowania.

Realia zaniżonych cen i strat w produkcji napędzają migrację z terenów wiejskich do miast i za granicę. Część mieszkańców wsi – zwłaszcza młodych – nie widząc w rolnictwie przyszłości, decyduje się porzucić rodzinne gospodarstwa. Niestety, wielu zamiast poprawy losu odkrywa jedynie inną stronę ubóstwa, trafiając wprost do miejskich dzielnic biedy.

Jak działa Fairtrade?

Fairtrade – system certyfikacji Sprawiedliwego Handlu – zabiega o interesy rolników i pracowników z najbiedniejszych rejonów świata, stwarzając im szanse na uzyskanie uczciwej zapłaty za plony. Fairtrade to wypracowane na przestrzeni lat konkretne standardy, mechanizmy i sposoby działania.

Standardy ekonomiczne

Zmniejszenie skali ubóstwa czy głodu zaczyna się od płacenia uczciwej ceny za plony.

Cena minimalna Fairtrade

Ustalona dla danego surowca uczciwa cena skupu plonów, który chroni rolników w przypadku nagłych spadków cen na światowym rynku. Jeżeli cena rynkowa jest niższa niż cena minimalna, to rolnik otrzymuje cenę minimalną. Jeżeli natomiast cena rynkowa jest wyższa, to rolnik otrzymuję cenę rynkową, co jest uczciwe.

Premia Fairtrade

To dodatkowe środki przeznaczane na realizację projektów rozwojowych. W praktyce premia Fairtrade służy m.in. do finansowania opieki medycznej, ułatwienia dostępu do wody pitnej czy edukacji, jak również rozwoju lokalnej przedsiębiorczości, poprawy wydajności i jakości produkcji czy przechodzenia na rolnictwo ekologiczne. To rolnicy i pracownicy demokratycznie decydują o przeznaczeniu środków z premii Fairtrade. W 2018 roku wartość premii Fairtrade przekroczyła 750 mln złotych.

Standardy społeczne

Fairtrade nie sprowadza się wyłącznie do kwestii pieniędzy. Równie ważne są kwestie społeczne.

Zakaz wykorzystywania do pracy dzieci

Fairtrade współpracuje w tym zakresie z władzami lokalnymi i przedstawicielami międzynarodowych i lokalnych organizacji pozarządowych. Spółdzielnie i zrzeszenia pracowników plantacji przy wsparciu specjalistów Fairtrade opracowują i realizują programy, których celem jest całkowite wyeliminowanie tych zjawisk.

Dowiedz się więcej:

• Walka z pracą dzieci to obowiązek każdego z nas
• Pandemia Covid-19 zwiększa ryzyko przymusowej pracy dzieci

Równe prawa kobiet i mężczyzn

Standardy Fairtrade zakazują wszelkich form dyskryminacji – w tym ze względu na płeć, molestowania i przemocy. W spółdzielniach Fairtrade kobiety mają prawa do:

• równej zapła­ty (Fairtrade nie pozwala na różnicowanie zarobków ze względu na płeć),
• równego traktowania,
• równych szans rozwoju zawodowego.

Jest to o tyle istotne, że wciąż są kraje, w których kobiety – mimo że wykonują większość prac w gospodarstwie – nie mogą posiadać ziemi, a zarobione pieniądze muszą oddawać mężom.

Fairtrade przeprowadza szkolenia, w których uświadamia się kobiety na temat ich praw, uczy, jak reagować na przemoc i jak oraz do kogo ją zgłaszać.

Fairtrade nie tylko zakazuje dyskryminowania kobiet, lecz również aktyw­nie promuje włączanie kobiet do procesów podejmo­wania decyzji (organizując np. szkoły liderek, gdzie kobiety zdobywają umiejętności biznesowe). Coraz więcej rolniczek obejmuje kierownicze stanowiska w spółdzielniach Fairtrade.

Dowiedz się więcej:

• Jak Fairtrade wspiera kobiety

Prawa pracownicze

Fairtrade zobowiązuje do zapewnienia pracownikom bezpiecznego i zdrowego środowiska pracy, w zgodzie z obowiązującymi normami. Dzięki Standardowi Fairtrade dla pracy najemnej pracownicy zatrudnieni przy produkcji herbaty, kwiatów, piłek czy tekstyliów pracują w lepszych warunkach. Można tu wymienić między innymi takie kwestie jak:

• prowadzenie rejestrów godzin pracy i nadgodzin,
• konieczność zawierania umów o pracę i umów tymczasowych,
• możliwość grupowej negocjacji podwyżek,
• wolność tworzenia związków zawodowych,
• konieczność zapewnienia pracownikom środków ochrony osobistej,
• prawidłowe obchodzenie się z materiałami niebezpiecznymi,
• dbałość o bezpieczny stan techniczny budynków,
• ustanowienie procedur wnoszenia skarg i zapewnienie opieki dzieciom pracowników.

Demokratycznie zasady działania

Fairtrade dąży do tego, by poprawić pozycję rolników z globalnego Południa na światowym rynku, tak by nie byli skazani na łaskę i niełaskę pośredników i wielkich firm dyktujących warunki.

• Jednym z narzędzi do osiągnięcia tego celu jest tworzenie i rozwój silnych spółdzielni, zarządzanych przez rolników w sposób przejrzysty, demokratyczny i inkluzywny.
• Ponadto, przedstawiciele producentów rolnych mają 50% głosów na Walnym Zgromadzeniu Fairtrade International, dzięki czemu mogą realnie wpływać na kierunek, w jakim rozwija się system.

Działania Fairtrade w obliczu zmian klimatu

Fairtrade to system, który powstał z myślą o ludziach. Jednak ludzie i przyroda są ze sobą nierozerwalnie związani, a degradacja lokalnego środowiska obniża jakość życia. Dodatkowo producenci żywności z krajów globalnego Południa dotkliwie odczuwają efekty zmian klimatu, mimo, że przyczyniają się do nich w bardzo niewielkim stopniu. Zaburzenia temperatury i cyklu opadów, epidemie chorób roślin wywołane zmieniającymi się warunkami atmosferycznymi, pustynnienie – to tylko niektóre z symptomów zmian klimatu, jakie spędzają sen z powiek rolnikom uprawiającym kawę, kakao, banany i wiele innych produktów, po które sięgamy każdego dnia.

Dlatego Standardy Fairtrade regulują takie kwestie jak:

• Właściwe gospodarowanie zasobami – uprawy powinny być prowadzone tak, aby nie doprowadzać do niedostatku wody i erozji gleby w okolicznym ekosystemie.
• Ochrona bioróżnorodności – rolnicy zrzeszeni w spółdzielniach Fairtrade uczą się, jak uprawiać ziemię, aby ich gospodarstwa były harmonijną częścią lokalnego ekosystemu.
• Zakaz stosowania szkodliwych środków chemicznych – w trosce o dobro środowiska i ludzi pracujących przy uprawach Fairtrade publikuje listę substancji zakazanych w produkcji rolnej. Ponadto rolnicy biorą udział w szkoleniach, na których poznają naturalne sposoby ochrony i nawożenia roślin.
• Zakaz karczowania lasów pod uprawy – jest to szczególnie istotny problem w Afryce Zachodniej, skąd pochodzi większość światowej produkcji kakao.
• Budowanie odporności na zmiany klimatu – Fairtrade wspiera rolników w nierównej walce z negatywnymi skutkami zmian klimatu na wiele sposobów. Premia Fairtrade umożliwia spółdzielniom finansowanie takich projektów, jak zakup nowych sadzonek roślin, ponowne zalesianie zdegradowanych terenów, budowa kanałów nawadniających czy zróżnicowanie upraw. Ponadto sieci producentów Fairtrade tworzą specjalne akademie klimatyczne, w których szkolą lokalnych rolników, jak dostosowywać produkcję do zmieniającego się klimatu. Jednocześnie Fairtrade prowadzi działania rzecznicze i poszukuje nowych sposobów na to, by sprawić, że producenci rolni nie będą osamotnieni w zmaganiach ze zmieniającym się klimatem, np. poprzez ubezpieczenie upraw od ryzyka klimatycznego.
• Promowanie przechodzenia na rolnictwo ekologiczne – cena minimalna Fairtrade, jaką dostają producenci za produkty z certyfikatem produkcji ekologicznej jest wyższa niż za plony konwencjonalne, co ma zachęcić producentów do inwestowania w bardziej przyjazne środowisku metody.